ضوابط و معیارهای طراحی کتابخانه در فرهنگسرا

* ميزان فضاهای كتابخانه

عوامل موثر بر تخصيص ميزان فضاهای كتابخانه عبارتند از حجم مواد و متون و بخصوص كتابها، ميزان سطح كه در كتابخانه اشغال می كنند و ميزان جمعيت كتابخانه كه از طريق ميزان گردش كتابها در سال تعيين می گردد.
فضای مورد نياز برای محاسبه ی زير بنای يك كتابخانه طبق فرمولی بنام IFLA استاندارد VSC به دست می آید.
(تعداد كتابها)+(مقدار محلهاd نشستن+72/3)+(430/گردش كتابها /110 )
مثلا برای جا دادن 110 كتاب، يك متر مربع در نظر گرفته می شود. محل نشستن يك خواننده 72/3 متر است.

* ابعاد و استاندارد های پيشخوان و برگه دان

حداكثر ارتفاع قفسه های فهرست معمولا به اندازه ی ارتفاع شش كشو است و در هر كشو نيز در حدود صد كارت جای می گيرد. فهرست معمولا در ارتباط مستقيم با ميز امانت و ميز اطلاعات مرجع قرار دارند و اغلب در مجاورت آنها مجموعه ای از كتابهای مرجع عمومی يا موارد استفاده ی همگانی نيز قرار می گيرند. از اين رو محل قرار گيری فهرستها معمولا فضايی باز است كه در نزديك ورودی قرار دارد و بوسيله ی رديفهايی از قفسه های فهرستها و پيشخوان بررسی و جستجو كشوها تشكيل شده است. وسعت چنين محلی برای چهار رديف قفسه های دو طرفه در حدود 12 متر مربع برآورد می شود.

* استاندارد ابعاد قفسه ها و عمق قفسه ها

در اغلب كتابخانه ها حداقل 90% كتابها دارای عرضی كمتر از 230 ميليمتر هستند و عملا می توان قفسه های با عمق200-230 ميليمتر را استاندارد فرض كرد. در صورت بكارگيری قفسه های دو طرفه با عمق 450 ميليمتر حتی صرفه جويی بيشتری در فضا به عمل می آيد.
چنانچه نگهداری كتابهايی با ابعاد كمی بزرگتر مرد نظر باشد عمق  490 ميليمترجوابگوست. طبق يك قاعده تجربی در يك كتابخانه 80% قفسه ها 200 ميليمتری، 15% آنها 250 ميليمتری و 5% آنها 300 ميليمتری هستند.

* طول قفسه ها

طول استاندارد، سالها برابر 1940 ميليمتر بوده است.زيرا كه پذيرفته شده بود كه چشم خواننده توانايی در بر گرفتن بيش از اين اندازه را در يك نگاه ندارد. مطالعات بعدی اندازه بزرگتر تا 2220 ميليمتر را نيز تاييد كرد.

* ارتفاع قفسه ها

ارتفاع كتابها بر فاصله ی ميان طبقات و در نتيجه تعداد طبقات تاثير می گذارد. در اكثر كتابخانه ها حداقل 90% كتابها را می توان در طبقات مركز تا مركز 280 ميليمتر جای داد. به اين ترتيب 7 طبقه و يك پا خور 150 ميليمتری مجموعا ارتفاع 2120 ميليمتر را برای قفسه ها بوجود می آورند كه بالاترين قفسه در ارتفاع 1830 ميليمتری با دسترسی آسان قرار می گيرد. در مورد معلولين ارتفاع مناسب و دسترسی 1370 ميليمتر برای زنان و 1500 ميليمتر برای مردان می باشد. پايين ترين طبقه در ارتفاع 300 ميليمتری است و چهار طبقه 280 ميليمتری (300 ميليمتری)به روی آن می باشد.

* استاندارد ميزها

ميز ها از جمله مهم ترين وسائل فضاهای مطالعه هستند
استاندارد ميز ها برای ميز های مختلف به شرح زير است:

* ميز های 1 نفره

رقم قابل قبول برای اين ميزها 600×900 ميليمتر می باشد. اين رقم گاهی برای راحتی بيشتر خواننده تا يك متر نيز افزايش می يابد. اگر چه جذابيت بيشتری دارند ولي جای زيادی اشغال می كنند.

* ميزهای 2 نفره

ميزهاي 2 نفره اي كه از هم جدا نشده اند ظاهرا براي خوانندگاني كه روبروي هم قرار مي گيرند جذابيت چنداني ندارند ولي در صورت قرار گيري در يك سمت ابعاد پيشنهادي 1200×900 ميليمتر مي باشد.

* ميزهای طولانی

ميز های طولانی قابليت جای دادن 4 تا 12 نفر را دارند. ميزهای 4 نفره از بروز شلوغی جلو گيری كرده و در عين حال نحوه ی قرار گيری آنها جذاب و انعطاف پذير است. عرض آنها نبايد از 1200 ميليمتر كمتر باشد. فضای جانبی ميان خوانندگان نيز لازم است حداقل 900 ميليمتر باشد. بين ميزهای موازی بايد حداقل 1800 ميليمتر فاصله پيش بينی شود. در عين حال نبايد در انتهای اين ميزها محلی را برای نشستن در نظر گرفت.

نور مصنوعی / نور طبيعی

برای نور پروژه هم از نور طبيعی و هم از نور مصنوعی سقفی استفاده می شود

* روشنايی توصيه شده

اتاق ها مطالعه (روزنامه و مجلات) 200
ميزهای مطالعه (كتابخانه های امانی) 400
ميزهای مطالعه (كتابخانه های مرجع) 600  
پيشخوان ها 600
مخزن بسته 100
صحافی 600
فهرست بندی، طبقه بندی و اتاق های مخزن 400

* آكوستيك

هيچ استاندارد مشخصي در مورد آكوستيك كتابخانه وجود ندارد،اما اغلب حد تراز صداهاي داخلي را تعیین میکنند  (Db) 50 دسیبل.

* تهويه ی مطبوع

به منظور ايجاد بهترين شرايط برای نگهداری مواد و فنون، فضا بايد عاری از هر گونه گرد وغبار اعم از گاز، مايع و اسيد باشد و دما و رطوبت تحت كنترل باشد، چنين شرايطی تنها با نصب دستگاه كامل تهويه مطبوع امكان پذير است.